The Divine Life Society
Afdeling Aalst
Homepage


Slapeloosheid

Uit Licht van Sivananda, december 2001, vol. 432

Yogis hebben het over drie goenas. Dit wordt doorgaans vertaald als eigenschappen. De hele natuur bestaat uit de drie goenas sattva, rajas en tamas of evenwicht, rusteloosheid en traagheid. Patanjali noemt ze in zijn Yogasoetra (dit is het handboek van de klassieke Yogafilosofie of Yogadarshana): prakaasha, kriyaa en shtihi. II 18: "Prakaashakriyaasthitishielam bhoetendriyaatmakam bhogaapavargatham drishyam. Het geziene (waargenomene) bestaat uit de elementen en de zintuigen en is van nature verlichting (prakaasha), activiteit (kriyaa) en duisternis (sthitishielam) en bestaat ter wille van de ervaring en de verlossing." Sattva betekent letterlijk: de kwaliteit van dichtbij dat wat is te zijn. Sat betekent: het zijnde (van de Sanskritwortel as, zijn); tva is gelijk aan ons achtervoegsel heid. Rajas is de eigenschap die aanzet tot activiteit. In tamas hoor je het Nederlandse tam. Het is de eigenschap die aanzet tot onwetendheid, inertie, traagheid. Als je 's morgens vroeg wakker wordt en de onweerstaanbare drang voelt om te gaan zitten voor meditatie mag je zeggen dat de eigenschap van sattva overheerst. Heb je er zin in om tegen topsnelheid 100km verder te rijden om daar wat zenuwachtig te gaan doen dan is de eigenschap van rajas actief. Lig je uren in bed en heb je nergens zin in, maar voel je je loom en lui, dan is de eigenschap van tamas actief. Meestal is er een mengeling van de goenas actief. Tamas moet worden omgezet in rajas en rajas in sattva. En in de staat van sattva kan men naar de goenaloze staat gaan, wat Patanjali hier apavarga, de absolutie of verlossing noemt.

In de staat van slapeloosheid overheerst de goena rajas, de eigenschap van rusteloosheid. Wie ermee geconfronteerd wordt, moet zijn situatie onderzoeken: "Waarom ben ik altijd op de loop? Welke factoren in mijn voeding veroorzaken rusteloosheid. Drink ik teveel en te laat koffie? Kijk ik teveel en te laat tv? Hoe is het gesteld met mijn gemoedsleven en gevoelens? Wat veeg ik ervan onder de mat? Heb ik begrepen waar het in Yoga echt om gaat? Of ben ik bezig zoals de man die de hele nacht zat te roeien in een boot die hij had gestolen en die 's morgens werd gearresteerd, omdat hij vergat de boot los te maken? Met andere woorden, is er ont-ik-ing in mijn Yoga of ben ik bezig bovenop het ik?" Enzovoort.

Wat nu volgt, is een groot en kostbaar geheim. Slapeloosheid is zoals zovele aardse ongemakken een activiteit van de Grote Dief. Een van de Namen van de Ultieme Werkelijkheid of God in het Sanskrit is Chora. Dit betekent: dief. Je kunt het probleem negeren en slaappillen slikken, maar beeld je niet in dat je het hebt opgelost. Het zal nooit echt eindigen vóór je thuis komt in jezelf.

Er is dus meer: als je al eens niet kunt slapen, waarom moet je het dan per se slapeloosheid noemen en er een ziekte van maken? Beschouw het als een voordeel, als een gelegenheid tot meditatie: "De Ultieme Werkelijkheid klopt aan mijn deur." Herhaal een of ander mantra: Om Namo Naaraayanaaya, Om Namah Shivaaya, Om Namo Bhagavate Vaasoedevaaya, Om Shrie Raama Jaya Raama Jaya Jaya Raama, Om Soham of gewoon Om. (Wil je daarbij worden geholpen, dan moet je onze wekelijkse Satsang bezoeken.) Of mediteer over "Wie ben ik?" In juli van dit jaar werd een man geopereerd aan zijn buikaorta. Toen hij uit narcose kwam, ontdekte hij tot zijn ontzetting dat hij geen benen meer had. Na zijn genezing voelt zelfs zo iemand zich nog steeds hetzelfde ik. Veronderstel dat hij postbode was. Zonder benen gaat dat niet meer. Hij komt in het revalidatiecentrum in contact met een blinde, die hem spreekt over de boeken die hij leest in brailleschrift. De man volgt cursussen en leert allerlei literaire werken omzetten in brailleschrift. Hij vergeet de mensen die hij vroeger bediende, de posttarieven, straatnamen enz. Hij leert alles over literatuur, soorten papier enz. Zijn geest ondergaat met andere woorden een grondige verandering. Maar ondanks dat blijft hij zich hetzelfde ik voelen. Er is immers in hem iets dat nooit ontstond, dat nooit vergaat, dat nooit verandert, dat licht en leven geeft aan het lichaam en de geest, dat in wezen Bestaan-Bewustzijn-Zaligheid is. Dit noemen de wijzen negatieve en positieve manieren van redeneren. Een vrouw wier handtas werd geroofd, moet in het politiebureau foto's bekijken. Ze bekijkt bladzijde na bladzijde en zegt: "Die is het niet." Plots ziet ze de dader en zegt: "Die is het." Ze spreekt over de foto's op een negatieve manier en op een positieve manier. Zo ook in de meditatie: je zegt wat je niet bent en je zegt wat je wel bent: "Ik ben niet dit lichaam. Ik ben niet deze rusteloze geest. Shivoham: Ik ben Voorspoed, Satchidaananda svaroepoham: Ik ben in wezen Bestaan-Bewustzijn-Zaligheid, Aanandoham: Ik ben zaligheid." In onze Satsangs en tijdens onze Yoga Retraites leer je het zelfs zingen met de woorden van Goeroedev Swami Sivananda. Misschien komt de slaap zonder dat je het weet.

Een reeks van Yogahoudingen, ademoefeningen en diepe ontspanning vóór het avondmaal zal een grote hulp zijn. Vroeg naar bed en vroeg op zal zeker helpen. Op tijd gaan slapen volstaat vaak al om heel wat aandoeningen te doen verdwijnen. Andere wijze gewoontes zijn: een blokje om lopen vóór het naar bed gaan, geen koffie na de middag, niet te laat tv kijken, geen verhitte discussies vóór het slapengaan. Vul zelf aan waar bij jou het schoentje wringt.

Een interessant aforisme (soetra I 33) bij Patanjali heeft het over het verwerven van vrede van geest (chittahprasaadanam). We worden, zegt Patanjali, geconfronteerd met geluk, lijden, deugd en ondeugd. Cultiveer ten opzichte ervan vier denkwijzen: vriendschap, mededogen, blijheid en verdraagzaamheid of onverschilligheid. Dit zijn alle saattvische deugden. Wat bedoelt Patanjali met te zeggen dat je tegenover geluk vriendschap moet plaatsen? Als het iemand voor de wind gaat, steekt in ons hart gemakkelijk afgunst de kop op. Dit is een vernietigend en taamasisch gevoel. Wees integendeel blij dat het iemand goed gaat. Word je geconfronteerd met mensen die het erg tegenzit, wees dan niet kritisch ("Het is hun eigen schuld. Ze hebben het zelf gezocht.") of onverschillig, maar cultiveer mededogen of laat met andere woorden je hart spreken. Kom je in contact met mensen die uitblinken door deugdzaamheid probeer hen dan niet neer te halen, maar wees blij om hen. Iemand is bijvoorbeeld gestopt met roken. Probeer hem niet te verleiden tot het opsteken van een sigaret, wees blij in zijn plaats en moedig hem aan. Word je geconfronteerd met kwaadwillige mensen haat hen dan niet, maar probeer begrip op te brengen of wees onverschillig.

Enkele jaren geleden nam een van de steunpilaren van The Divine Life Society, Mukundalal Sachdev uit Delhi, die nu bijna honderd jaar is en bij wie ik tijdens mijn eerste bezoek in India (augustus 1973) en nog vele keren daarna logeerde, me mee bij Chandra Swami, een verlichte wijze, die nooit spreekt. Men kan hem wel vragen stellen. Hij schrijft zijn antwoorden op. Op de vraag hoe men negatieve gedachten kan overwinnen, antwoordde hij (ik bewaarde het papiertje zorgvuldig): "Read holy Books. Lees heilige Boeken. Reflect and meditate regularly. Beoefen geregeld overpeinzing en meditatie. Associate with saints and sages and inspired ones. Zoek omgang met heiligen en wijzen en geïnspireerde mensen. Practise breathing exercises regularly if you can. Beoefen geregeld ademoefeningen als je kunt. Pray and invoke God's grace daily. Bid en aanroep Gods genade dagelijks. If you follow these, the negative thoughts will not avail the mind. Indien je deze volgt, zullen er geen negatieve gedachten in de geest komen. If the negative thoughts come in spite of doing all what is written above, refuse to accept them. Indien de negatieve gedachten blijven komen ondanks alles wat hierboven werd geschreven, weiger ze dan te aanvaarden."